Piše: Vlado Vurušić

U posljednje vrijeme zaiskrilo je na relaciji Beograd – Podgorica (Crnu Goru uspoređuju sa zločinačkom NDH, a položaj Srba s onim iz te zlosretne ustaške kvazidržave te iz vremena “turskih zuluma”) i otvorio se “front” nove potencijalne krize u odnosima nekadašnjih jugoslavenskih država.

U nesrećnim vremenima raspada i ratova u 90-ima Srbija i Crna Gora bile su “dva oka u glavi”, ali čini se da je tokom vremena došlo do poremećaja pa su oči postale razroke. Svako oko gleda na svoju stranu. Naime, čini se da je u Crnoj Gori počela zadnja faza potiskivanja srpskog identiteta iz crnogorskog kulturološko-etničkog bića. Nešto slično danas imamo i u Ukrajini gdje se, da bi se ojačala ukrajinska svijest (ako se to želi), pragmatično mora lišiti jakog ruskog pritiska.

U Crnoj Gori, koja je od samostalnosti 2006. godine praktički u permanentnoj krizi identiteta, ali i održavanja/spašavanja nezavisnosti, svaki izbori, od onih za mjesne zajednice do parlamentarnih i posebno predsjedničkih, su istorijski i epohalni, jer prosrpske snage, koje su u međuvremenu evoluirale u proruske, stalno negiraju crnogorsku državnost pa i posebni etnicitet.

Vođe tih stranaka otvoreno negiraju crnogorstvo, te zagovaraju ponovno ujedinjenje sa Srbijom, izlazak iz NATO-a i povlačenje priznanja Kosova*, a neke, poput Milana Kneževića i Andrije Mandića, navodno sumnjiče za sudjelovanje u neuspjelom pokušaju puča u oktobru 2016. godine, u navodnoj logističkoj režiji ruske vojne tajne službe GRU.

U Crnoj Gori stalni je odnos 55-57 posto za Crnu Goru, a od 40 do nekih 44 posto onih je koji bi radije u okrilje Srbije i Rusije prema rezultatu referenduma iz 2006. o nezavisnosti, koji se praktički zadržao sve ove godine i zbog kojeg se sada želi definitivno “crnogorizirati” Crna Gora.

Prema popisu Srba je oko 33 posto, a gotovo 50 posto smatra SPC “svojom Crkvom”. Kao osnovne poluge “nasilnog i natenutog protjerivanja srpskog identiteta” iz Crne Gore i stvaranja “crnogorske kvazinacije” smatraju u Beogradu posebno skandaloznom prisutnost crnogorskog vojnog atašea na proslavi  Oluje, zatim priznanje Kosova*, ulazak Crne Gore u NATO, te ukidanje odluke tzv. Podgoričke skupštine iz 1918. godine, kojom je Crna Gora dokinula sebe i utopila se u Srbiju.

Nedavno je na državnom nivou obilježen Božićni ustanak 1919. i podignuto je obilježje “komitima” koji su se puškama borili protiv negiranja Crne Gore u Kraljevini SHS, što je u Srbiji primljeno, blago rečeno, ostrašćenim negodovanjem protiv istorijskih činjenica, te silovanjem nepobitnog srpskog identiteta Crne Gore. A težnja za crnogorskim iskorakom od Srbije završava se apokaliptičkim upozorenjima da je to sve u korist „Velike Albanije“, koja će pojesti “pola” Crne Gore i koja je (a ne Velika Srbija, kako upiru u Crnoj Gori) “najveća prijetnja sigurnosti i opstanku zemalja u regiji”.

I za kraj, najbolniji i najdelikatniji zahtjev je onaj za autokefalnošću Crnogorske pravoslavne Crkve, što znači slabljenje aktivnosti Srpske pravoslavne crkve, a time i srpskog političkog i njenog uticaja na crnogorsko društvo i naciju. Naime, i jedna i druga strana smatraju da je nastupio trenutak za “završni skok” te da konačno treba stvari definisati. Za jedne Crna Gora treba ući u fazu u kojoj više neće strepiti za svoju samostalnost, a drugi misle da je kucnuo čas za neku novu “Podgoričku skupštinu”. .

Srbijanski politolog Boban Stojanović smatra da se može govoriti da je na djelu određeni oblik “desrbizacije” Crne Gore. No, za njega je pitanje kako će srpsko stanovništvo reagovati na to, koliko je ono “pripremljeno na sve manje veze sa Srbijom, SPC-om i slično”. Stojanović misli da to definitivno može izazvati negativne i loše reakcije kod Srba, ali uvjeren je da nakon svega ne može uzdrmati vlasti u Crnoj Gori.

“Sve što se radilo od samostalnosti Crne Gore, radilo se kako bi se u potpunosti izgradio crnogorski identitet kao takav (koji je bio isprepleten sa srpskim) i ovo je samo jedna od faza da se on zaokruži i u potpunosti izgradi. Nisam siguran da se to u potpunosti može dogoditi u skorije vrijeme, ali ovo definitivno jesu koraci u tom pravcu”, kaže Stojanović.

Doduše, Crna Gora priprema novi zakon o vjerskim zajednicama u kojem se traži da Crkve koje djeluju u Crnoj Gori, ondje moraju biti i registrovane, a uzbuđenje se podiglo oko 30 sveštenika i monaha SPC-a kojima je uskraćeno gostoprimstvo. Osim toga, riječ je tu i o neriješenim i spornim imovinskim odnosima. Naime, prilikom ukidanja CPC-a 1919. godine od strane kralja Aleksandra, SPC-u je pripala cjelokupna njihova imovina. Mitropolit Amfilohije kazao je da autokefalnost Ukrajinske pravoslavne crkve neće uticati na status Crkve u Crnoj Gori te da Vaseljenski (carigradski) patrijarh Bartolomej nakon priznanja UPC-a nije više “vrhovna crkvena vlast” za SPC.

Problem je, kako kaže srbijanski istoričar Milivoj Bešlin, da se u Srbiji nikada nisu do kraja pomirili s Crnogorskom nezavisnošću, još uvijek smatrajući Crnu Goru “srpskom Spartom” i u budućnosti ponovno dijelom, ako ne Srbije, onda barem bratske države pod njenim patronatom.

Nedavno je tako srpski istoričar Aleksandar Raković u Budvi poručio: “Ujedinit ćemo srpske zemlje i oslobodit ćemo srpsko more”. Prekić tvrdi kako političke elite u Beogradu nikada nisu preboljele geopolitički zaokret Crne Gore 1997. godine pa je odnos Beograda prema Podgorici jedna od tema oko koje postoji skoro apsolutna saglasnost na političkoj sceni Srbije. No, Prekić smatra da vladajućim strukturama u Crnoj Gori odgovara ova situacija jer omogućava homogenizaciju biračkog tijela koje podržava Evroatlantsku političku orijentaciju Crne Gore.

U Srbiji su zgroženi jer smatraju da se “izmišlja crnogorski jezik” te u azbuku ubacuju bizarna nova slova “koja ničemu ne služe” – Ś i Ź (meko Š i Ž), srpski književnici se izbacuju iz lektira (Aleksa Šantić, Jova Jovanović Zmaj, Branko Radičević), a uvode se, kako piše beogradski Blic, Sunčana Škrinjarić, Kemal Coco i Nazim Rrahmani.

Stojanović ističe da se neke stvari ne mogu mijenjati preko noći ili tokom decenije/dvije, ali “svi ovi koraci koji se poduzimaju idu ka tome da se neke nove generacije u potpunosti izgrade kroz ‘čisti’ crnogorski identitet”.

“Projekat privatne države”

Doduše, u Srbiji vlada uvjerenje da se “teško oteti dojmu da je upravo režim Mila Đukanovića nešto najgore što se dogodilo u odnosima Srbije i Crne Gore”, piše Blic, a u srbijanskom javnom prostoru može se naći posprdni i diskreditirajući termin “milogorci” za sve one koji smatraju da imaju pravo biti Crnogorci.

Naime, kako kaže Popović, Đukanović je predstavljen kao personifikacija antisrpske politike i jedina, po njima, brana koja sprečava ponovno ujedinjenje: “Naime, stalno se stvara dojam da je nezavisna  Crna Gora samo privremena tvorevina, eksces koji će njegovim padom ili odlaskom prestati postojati.”

I tu imamo paralelu s Ukrajinom, jer u Rusiji smatraju da su Petro Porošenko i “njegova hunta” krivci za rusko-ukrajinski sukob te da njegovim odlaskom “sve dolazi na svoje”, odnosno Ukrajina se vraća u krilo Rusije. I za jednog i za drugog tvrdi se da su “projekat privatne države”.

Kako Šiptari voze srpsku robu preko Crne Gore na Kosmet, pogledajte OVDE.

Izvor: Jutarnji list