Prema tradiciji Nikola je rođen u Patari, glavnom gradu Likije. Pavle je pristao u ovoj mediteranskoj luci da promeni brod ka Jerusalimu, na svom trećem putovanju, opisanom u Delima 21:1-2. Luka odavno nije u funkciji ali su arheolozi u Turskoj nedavno otkopali temelje jednog od dva svetionika koji su stajali na ulazu u luku.
Tradicija kaže da je Nikola bio jedini sin bogatog hrišćanskog trgovca u vreme kada je nova vera još uvek bila ilegalna u Rimskom carstvu. progoni su počeli pod Decijem 250. godine naše ere. Godine 258. dva građanina Patare, Paragor i Lav, umrli su kao mučenici u vreme imperatora Valerijana. U ovakvim neprijateljskom okruženju rodio se Nikola, oko 260. godine. Pretpostavlja se da su njegovi roditelji umrli od kuge kad je Nikola bio mlad, a da je on kao mladić putovao kao hodočasnik u palestinu i Egipat.
Već u njegovim dvadesetim godinama proširile su se priče o njegovoj pobožnosti i velikodušnosti. Razdelio je svoje bogatstvo siromašnima, a najpoznatija je priča o davanju miraza trima ćerkama siromašnog komšije koji nije mogao sam da im to obezbedi.
Nešto kasnije postao je episkop u gradu Mira, velikom gradu istočno od Patare. To je još jedan grad u koji je pristao Pavle, kada je bio uhapšen i poslat u Rim (Dela 27:5). I hrišćani u ovom gradu bili su progonjeni u vreme Valerijana, episkop Temistokle umro je mučeničkom smrću. Nema podataka o životu i radu Nikole kao episkopa ovog važnog grada ali je sigurno bio posvećen radu na svojoj dužnosti i pastoralnom delovanju.
Nevolje su počele ponovo 303. godine kada je Dioklecijan započeo nov ciklus progona hrišćana. Uništavane su crkvene knjige, konfiskovana je bila crkvena imovina, hrišćani su gubili javne funkcije, vojnici bili otpuštani iz vojne službe. Ukoliko nisu javno prinosili žrtve paganskim bogovima i imperatoru nisu mogli da svedoče na sudu, žto je značilo da su izgubili građanska prava.
Dioklecijanov naslednik, imperator Galerije, izdao je 304. godine edikt po kome sve episkope treba uhapsiti i da svi hrišćani moraju da vrše javno obrede žrtvovanja ili im preti surova kazna. Nikola je bio među episkopima koji su bili uhapšeni i mučeni ali je izdržao torturu i izašao na slobodu. Na samrtnoj postelji, 30.aprila 311. godine Galerije je povukao zakone protiv hrišćana, na osnovu stava da su hrišćani lojalni građani. Tekst ovog edikta možete pronaći u Feliks Romulijani.
Galerijev oprost trajao je kratko. Posle njegove smrti 5. maja 311. godine, njegov naslednik Maksiminus Daja preokrenuo je edikt i nastavio s progonom hrišćana. Najviše pritužbi i zahteva protiv hrišćana dolazilo je iz delova carstva u Maloj Aziji, gde su patriciji i trgovačka klasa bili protivnici narastajućeg uticaja episkopa i hrišćana. Sačuvan je takav dopis iz Arikonda, grada blizu Mire, upućen Daji i njegovom suvladaru Likiniju. Građani ovog grada traže kazne za "uznemirujuće hrišćane" koji već dugo pate od "ludila." NJihovo odbijanje da se mole bogovima Rima i odlulnost da se mole samo Isusu, smatrali su uvredom Rima i njegovih bogova. U jednom drugom gradu sačuvan je Dajin odgovor za sličan slučaj. Daja je smatrao da otpadnici koji su se vratili u normalno stanje uma od svojih zaslepljenih ubeđenja mogu ponovo da uživaju sve blagodeti života koje država pruža. Oni hrišćani koji su uporni u svom odvratnom kultu moraju da budu odvojeni i udaljeni iz građanskog statusa. Ima višeistorijskih zapisa da je mnogo hrišćana osuđeno i pogubljeno u Fenikiji, Egiptu i Tebi u ovo vreme. U Frigiji je čitav jedan grad bio opkoljen i zapaljen i u njemu su smrt našli svi njegovi stanovnici, uključujući i decu. O ovim događajima pisao je Eusebije u svojoj "Istoriji Crkve."
Situacija se drastično promenila 13. juna 313. godine kada je Likinije, novi imperator Istočnog carstva, izdao edikt u svojoj Prestonici u Nikomediji koji je garantovao versku slobodu hrišćanima i naložio povraćaj konfiskovane imovine, uključujući crkve i njihovu imovinu. Hrišćanstvo je konačno postalo legalna religija.
Deceniju kasnije, imperator Konstantin je sazvao prvi ekumenski sabor, 325. godine, u svojoj letnjoj palati u Nikeji. neki tvrde da je Nikola bio učesnik sabora, neki kasniji istraživači to osporavaju. Ima više izvora i o broju učesnika sabora. Na jednoj listi je 200 učesnika, i samo jedan iz Patare, izvesni Eudemus. Euzebije u "Životu Konstantina" navodi 250 učesnika, a Eustahije iz Antiohije daje spisak od 270 učesnika, dok je Atanasije iz Aleksandrije izbrojao 318 učesnika. Pošto su svi bili učesnici sabora, pitanje je otkud razlika u brojanju. Prosto, kako je ko stizao u Nikeju tako je davao broj pristiglih episkopa i drugih učesnika.
Ostalo je zabeleženo da je tokom rada sabora, burnih polemika Arija i njegovih protivnika, u jednom trenutku Nikola ustao, prišao Ariju i ošamario ga. Ovo je pomalo čudno jer je upravo u Likiji, odakle je Nikola došao, Arijeva doktrina imala veliki broj pristalica, ali spisak episkopa iz Mire, koji je napravio tadašnji mitropolit, 6. decembra 330. godine, sadržao i Nikolino ime, što jasno potvrđuje njegovo opredelenje i visok ugled koji je uživao.
Nikola je preminuo nešto pre 343. godine, a vek kasnije je njegovo obožavanje rezultiralo izgradnjom crkve u Miri koja je nosila njegovo ime. Postao je zaštitnik mnogih zanimanja, naročito mornara, ribara i svih zanimanja povezanih sa plovidbom, verovatno zato što je njegovo episkopsko sedište bilo u važnoj luci tog doba.
Trgovci iz Barija, prerušeni u hodočasnike, su 1087. godine iz crkve u Miri ukrali mošti Sv.Nikole iz njegovog sarkofaga i doneli ih u Italiju, gde se i danas nalaze, u Katedrali Sv.Nikole u Bariju. Prilikom restauracije crkve, pedesetih godina prošlog veka, Vatikan je dozvolio da antropolozi pregledaju lobanju Sv.Nikole i par kostiju. Dozvoljeno je merenje i snimanje rentgenom. Napretkom forenzičke nauke, 2004. godine napravljen je model svečeve glave, a 2014. godine upotrebom 3D interaktivne tehologije rekonstruisano je svečevo lice. Rezultat je pokazao da je reč o čoveku šezdesetih godina, okrugle glave, četvrtaste vilice, a nos je bio polomljen, koji je zarastao nepravilno, što može da ukaže da je u vreme progona hrišćana fizički mučen i zlostavljan.
Uvažavanje Svetog Nikole raširilo se tokom srednjeg veka Evropom, a kasnije svetom. Nema hrišćanske zemlje u kojoj nema crkava posvećenih ovom svecu. Obožavan je i u Srbiji, skoro polovina vernika u Srbiji slavi krsnu slavu Svetog Nikolu. Ostao je svet zahvaljujući svojoj velikodušnosti, nesebičnosti, hrabrosti i služenju onima kojima je pomoć najpotrebnija. Zato i danas inspiriše vernike u Srbiji i širom sveta, koji se stavljaju pod njegovu zaštitu.
Ostale tekstove Milana Vidojevića možete čitati OVDE.
Izvor: Pravda
